Krzemień pasiasty – występowanie

Krzemień pasiasty (bo o nim mowa) wyróżnia się pięknymi i niepowtarzalnymi deseniami w porównaniu z ich odpowiednikami w kraju i poza jego granicami, czyli zwykłymi krzemieniami, a jednocześnie charakteryzuje się wysoką twardością i zwięzłością, co w połączeniu z możliwością uzyskania lustrzanego poleru czyni go cennym i poszukiwanym surowcem na rynku jubilerskim. Za głównego popularyzatora i swoistego ambasadora krzemienia pasiastego w jubilerstwie uznaje się sandomierskiego artystę Cezarego Łutowicza. To on w latach 70. wprowadził ten niezwykły kamień jako element biżuterii. I choć dawno temu używano go do wyrobu siekier i narzędzi, dziś sławi Ziemię Sandomierską nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie.

Krzemień pasiasty jest ważny nie tylko dla geologów i jubilerów, ale i archeologów, gdyż odegrał ogromną rolę w kulturze materialnej człowieka w okresie paleolitu i neolitu na ziemiach Polski i krajów ościennych. Krzemień pasiasty występuje w osadach górnojurajskich Gór Świętokrzyskich. Najważniejsze wychodnie i miejsca eksploatacji znajdują się w ich północno-wschodnim obrzeżeniu permo-mezozoicznym, w pasie ciągnącym się od Iłży do Zawichostu.

Jak powstał ten magiczny kamień? W epoce jurajskiej (tak, tak – tej z dinozaurami) w ciepłych lagunach morza, które rozpościerało się na terenach obecnej Polski, żyły drobne skorupiaki. Budowały one w miękkim dnie morskim całe systemy korytarzy i nor, w których magazynowały m.in. obumarłe fragmenty roślin. Krzemionka zawarta w wodzie i w gromadzonych szczątkach organizmów morskich wytrącała się w tych zagłębieniach pod wpływem zmian temperatury, ciśnienia i odczynu chemicznego wody. Zastygająca przez miliony lat krzemionka utworzyła charakterystyczne buły krzemienne, w których masie wewnętrznej występują pasma o różnym zabarwieniu, z fantastycznie ułożonymi wewnątrz pasiakami. Tak powstały kamienie, które dziś naturalnie występują tylko w jednym miejscu na świecie – na terenie Ziemi Sandomierskiej.

Kiedy zaczęto eksploatować ten minerał? Dokładnie nie wiadomo, ale już na początku lat 20. XX wieku geolog z Państwowego Instytutu Geologicznego, Jan Samsonowicz w trakcie prowadzonych prac geologicznych odkrył kompleks kopalń w Krzemionkach Opatowskich. Wchodząc do jednego z podziemnych korytarzy zauważył ślady starożytnego górnictwa. Zaczął się trwający do dziś okres fascynacji naukowej jedynym tego typu kompleksem kopalnianym na świecie.

Niestety – jest też zła wiadomość… Biżuteria z krzemienia pasiastego z każdym rokiem staje się coraz popularniejsza, czyli – niestety – droższa. Wzrost zainteresowania wyrobami krzemiennymi niesie za sobą również rabunkową gospodarkę tym niezwykle rzadkim kamieniem. W tej sytuacji staraniami między innymi wspomnianego już Cezarego Łutowicza, władze regionu dążą do tego, aby wydobycie krzemienia pasiastego podlegało ochronie prawnej.

Mimo wszystko wyroby z krzemienia pasiastego są dostępne, tylko trzeba uważać. Zdarza się, że pod nazwą krzemień pasiasty sprzedawane są ozdoby z innych rodzajów krzemienia, imitującego tylko pasiaka.

Jeśli zależy nam na oryginalnej biżuterii krzemiennej, polecam zakup u znanych i zasłużonych twórców, do których zalicza się oczywiście sandomierski artysta Cezary Łutowicz. Zakupione u niego wyroby posiadają stosowny certyfikat poświadczający autentyczność kamienia i wysoką jakość wykonania całego wyrobu. Pracownia artysty znajduje się w Sandomierzu na Starówce przy Pl. Poniatowskiego 4 (obok Urzędu Miasta).