Skąd wieje halny?

Przebywając w Tatrach nie raz słyszymy od Górali narzekania na halny. To przez niego psuje się humor i pogoda. Dlaczego? Czym szczególnym odznacza się ten znienawidzony przez wszystkich wiatr?

Halny wiatr stanowi on przykład fenu, czyli ciepłego i suchego wiatru, który wieje z gór w doliny. W obszarze jego oddziaływania gwałtownie ociepla się powietrze. Pod wpływem tego wiatru temperatura może nagle podnieść się nawet o kilkadziesiąt stopniu, i to w ciągu niespełna kilku minut. Stąd właśnie „niespodzianki”, jaki nieraz szykuje nam pogoda w górach.

Halny powstaje na skutek różnicy ciśnień, jakie zachodzą pomiędzy stronami grzbietu górskiego. Po stronie południowej jest ono wysokie, a po stronie północnej niskie. Jednakże nie tylko to wpływa na powstawanie halnego. Aby zaczął skutecznie uprzykrzać życie turystom i Góralom, wilgotność oraz wysokość grzbietów musi być odpowiednio wysoka. Inaczej nie dojdzie do skroplenia pary wodnej. Po stronie dowietrznej powietrze unosi się, ochładza i pozbywa pary. Gromadzą się chmury, z których często powstają obfite opady. Nad górami można wtedy zobaczyć charakterystyczne nagromadzenie białych kłebów, które tworzą tzw. wał fenowy. Odwrotnie dzieje się po stronie zawietrznej, gdzie powietrze opada, traci wilgotność i ociepla się. Z tego powodu w kierunku doliny, np. Zakopanego, wieje znany nam wszystkim wiatr.

Dlaczego, kiedy wieje halny pogarsza się nasze samopoczucie? Powodują to gwałtowne zmiany ciśnienia. Pod jego wpływem czujemy się ospali, smutni i rozdrażnieni. Taka pogoda może powodować stany depresyjne. Pogarsza także stan zdrowia osób ze schorzeniami serca oraz układu krążenia. Ponadto przewinieniem halnego jest szybkie i gwałtowne roztapianie śniegu zimą. Jest to typ wiatru, który podwyższa temperaturę powietrza i powoduje powstawanie tzw. posuch, dlatego zawsze pozostanie zmorą narciarzy i mieszkańców Podhala, którzy zimą liczą na turystów. Nie można mu jednak przypisywać samych wad. Kiedy wieje jesienią, jego ciepłe podmuchy przyspieszają między innymi dojrzewanie roślin.

Wbrew ogólnemu przekonaniu, że halny występuje tylko w Tatrach, doświadczyć go możemy również na terenie całej południowej Polski, Karpat i Sudetów. Może docierać także do Krakowa i miast na Górnym Śląsku.  Najgwałtowniejszy jest rzeczywiście na Podhalu, gdzie jego powstawaniu sprzyjają warunki atmosferyczne oraz odpowiednia wysokość gór. Halny nawiedza nas najczęściej w październiku i listopadzie, ale można się z nim spotkać także w lutym i marcu. W porywach może osiągać prędkość 60 km/h. Największą prędkość zanotowano w maju 1968 roku, kiedy osiągnęła ona aż 86 m/s, czyli około 300 km/h.

Zmienna pogoda w Tatrach to konsekwencja cech klimatu wysokogórskiego strefy umiarkowanej i piętrowego układu stref klimatycznych. Często jest tak, że wyruszamy na wycieczkę w pełnym słońcu, a wracamy mokrzy od niespodziewanego deszczu. Nie raz wiosna lub latem, wędrując po szczytach Tatr, dostrzegamy leżący tam śnieg. Zima w samym Zakopanem trwa mniej więcej od końca listopada do końca marca, natomiast na Kasprowym panuje już od połowy października do początków maja. Z powodu trudnej do przewidzenia pogody, zawsze warto mieć przy sobie płaszcz przeciwdeszczowy oraz zakładać na wycieczki wiele warstw. Należy być przygotowanym na wszystko: śnieg w lecie, deszcz zimą, upały i gwałtowne ulewy. Pamiętajmy: Tatry są kapryśną pięknością.