Muzeum Papiernictwa w Dusznikach

Duszniki – Zdrój kojarzą się przede wszystkim z jedną z najpopularniejszych miejscowości uzdrowiskowych w Polsce. Mało kto wie, że w sercu miasteczka kryje się unikatowy zabytek techniki z oryginalnym muzeum. Na południowych obrzeżach miasta, nad rzeką Bystrzycą Dusznicką stoi XVII-wieczny młyn papierniczy. Niegdyś służył ludziom. Potem zapomniany niszczał, czekając na lepsze czasy. Dziś mieści się tutaj jedno z najciekawszych muzeów w kraju – Muzeum Papiernictwa, które odkrywa przed swoimi gośćmi wszystkie tajniki produkcji jednego z najbardziej potrzebnych materiałów w życiu. Chociaż teraz ten artykuł powstaje na ekranie komputera, niegdyś nie mógłby istnieć bez zwykłej – lub raczej niezwykłej – kartki papieru. Przenieśmy się więc do drugiej połowy XVI wieku, kiedy w Dusznikach Zdroju za sprawą pierwszego papiernika, Ambrosiusa Teppera, powstawały materiały na stronice książek, karty urzędowych dokumentów i papier do spisywania miłosnych listów.

Do 1605 roku przenosi nas najważniejszy budynek młyna, należący do kompleksu zachowanej papierni. Przewidziano w część mieszkalną i produkcyjną. Papier powstawał na parterze i suszył się na poddaszu. Dodatkową, drewnianą suszarnię oraz pawilon wejściowy dobudowano prawdopodobnie dopiero w XVIII wieku. W latach od 1562-1939 historię dusznickiego młyna tworzyli papiernicy z rodów: Kretschmerów, Hellerów i Wiehów. Sprawili oni, że już w XVII wieku papiernia była najbardziej cenioną na Śląsku. Z Dusznik Zdroju pochodził papier używany we wrocławskich urzędach. Stąd pewnie kolejne modernizacje zabudowy. W XVIII wieku papiernia dysponowała już nowoczesnymi urządzeniami. Młyn przestał spełniać swoje funkcje i „odszedł na emeryturę” w 1937 roku, a obecny właściciel przekazał go na cele publiczne. Niewiele z dawnej świetności pozostało do roku 1945, kiedy to władze polskie przejęły papiernię. Nadszedł okres zapomnienia, ale też powolnego odradzania się instytucji. Dopiero w 1962 roku papiernia doczekała się generalnego, trwającego 4 lata remontu, dzięki któremu dziś zwiedzać możemy pełne ciekawostek wnętrza. Początki zbiorów nie były łatwe, ale dzięki hojności darczyńców i przekazywanym przez osoby prywatne i inne jednostki zabytkom techniki papierniczej, wystawa zachwyca swoich gości. Od 1968 roku żywe Muzeum Papiernictwa jest ozdobą uzdrowiska. Stanowi jedyne tego typu miejsce w Polsce, zajmujące się szeroko pojętą tematyką papiernictwa oraz działalnością naukowo-badawczą na tak wielką skalę.

Najważniejsze miejsce w Muzeum zajmuje historia papieru. Zwiedzając wystawę stałą poznamy dzieje papiernictwa na świecie, w Polsce i na Śląsku od czasów produkcji rękodzielniczej po technikę i technologię w dobie maszynowej. Znajdziemy tutaj ekspozycję podzieloną na kilka części: Dział Historii Papiernictwa z najstarszymi polskimi zabytkami filigranistyki, Dział Papiernictwa Współczesnego z kolekcją zabytkowej aparatury laboratoryjnej i urządzeń używanych w papierni, Dział Historii Dusznik Zdroju, Dział Naukowo-Oświatowy, Pracownię Grafiki i Bibliotekę. Największą atrakcją jest Dział Produkcji Papieru Czerpanego w przyziemiu papierni, w którym odbywa się pokazowa rękodzielnicza produkcja papieru. Każdy na własne oczy może zobaczyć, w jaki sposób, krok po kroku, powstaje kartka papieru. Podczas organizowanych ekspozycji czasowych zobaczyć można także kondygnacje pokryte zabytkową polichromią.

Muzeum Papiernictwa oraz naukowcy w nim pracujący zostali uhonorowani wieloma nagrodami. W konkursie Ministerstwa Kultury na Wydarzenie Muzealne Roku zdobyło aż 6 nagród i wyróżnień. W 2001 roku otrzymało Dolnośląski Klucz Sukcesu dla najlepszej instytucji kultury. Muzeum było także organizatorem międzynarodowych kongresów artystów papieru (JAPMA) oraz Międzynarodowego Stowarzyszenia Historyków Papieru (IPH). W 2004 roku zostało zakwalifikowane do finału Europejskiego Muzeum Roku (European Museum of the Year).