Polskie tradycje i zwyczaje wielkanocne

Triduum Paschalne

Wielki post kończy Wielki Tydzień. Trzy ostatnie dni przed Wielką Niedzielą to Triduum Paschalne.
Wielki Czwartek to pierwszy dzień Triduum Paschalnego i zarazem dzień ustanowienia sakramentu kapłaństwa. W kościołach odbywa się nabożeństwo – msza wieczerzy pańskiej, podczas której w wielu z nich kontynuuje się zwyczaj obmywania stóp dwunastu kapłanom.

W Wielki Piątek obowiązuje post ścisły. W tym dniu odbywają się również drogi krzyżowe, które kończą się złożeniem figury Jezusa do grobu. Rozpoczyna się wtedy czuwanie przy nim straży, w której skład wchodzą między innymi harcerze czy członkowie OSP. Jeśli chcecie uczestniczyć w najpiękniejszej Drodze Krzyżowej w Polsce koniecznie musicie się udać do Kalwarii Zebrzydowskiej. W uroczystości bierze udział nawet kilka tysięcy osób.

Wielka Sobota najbardziej kojarzy się z pieczeniem bab i święceniem pokarmów. W tym dniu księża święcą również paschał i dwa żywioły, nad którymi trudno zapanować – wodę i ogień. Na święcenie pokarmów warto udać się do Krakowa. Tam obrzęd odbywa się na Rynku Głównym.

Po Triduum Paschalnym następuje Wielka Niedziela, która rozpoczyna się w kościołach rezurekcją. Podczas śniadania dzieli się z najbliższymi święconką, składa się życzenia i zapomina o waśniach i sporach, jako, że jest to dzień przebaczenia. Na wielu wsiach nadal kultywuje się zwyczaj tłuczenia jajek pomiędzy sąsiadami. Wygrywa ten, kto pierwszy stłucze skorupkę jajka drugiej osoby.

Kolorowe święto

Wielkanoc jest świętem bardzo kolorowym. Najpierw w Niedzielę Palmową święcimy kolorowe palemki, a następnie w Wielką Sobotę ozdabiamy pisanki. Palmy robi się zazwyczaj z suszonych kwiatów, bukszpanu, zbóż, wstążek i gałązek wierzbowych. Te najpiękniejsze, najbardziej kolorowe i zarazem największe możecie podziwiać we wsi Łyse na Mazowszu i w Lipnicy Murowanej. Są one wykonywane ręcznie, a niektóre sięgają nawet 30 metrów. Chcąc je postawić trzeba użyć lin i wsporników. Podobno w średniowieczu, (bo właśnie z tej epoki wywodzi się robienie palm), wierzono, że palmy chronią ich właścicieli przed złym działaniem ognia, nieurodzajem i innymi klęskami żywiołowymi.

Jajka ozdabia się na kilka sposobów. Na Kaszubach popularne są kraszanki, czyli jaja jednokolorowe, najczęściej czerwone lub brązowe. Gotowane w wodzie z łupinami cebuli. W Łowiczu i Krakowie wykonuje się nalepianki, czyli okleja się jajka kolorowymi wycinankami. Na Mazowszu natomiast nakleja się ornamenty z rdzenia sitowia. Takie jajko nazywa się tam wyklejanką.

Najpiękniejsze jednak pisanki powstają podczas batikowania. Ugotowane jajko ozdabia się woskiem i wkłada do barwnika. Następnie z kolorowego jajka usuwa się resztki świecy i powstają białe, piękne ornamenty. W dawnych czasach również pisanka była przedmiotem magicznym, zwiastowała płodność i urodzaj.

Śmingus Dyngus, czyli Lany Poniedziałek

Lany poniedziałek to ulubiony dzień świąteczny dzieci i młodzieży. Mogą bez żadnych konsekwencji oblewać się wodą. Na Mazowszu panuje nawet przesąd, że im bardziej młoda dziewczyna będzie mokra, tym szybciej znajdzie sobie narzeczonego z dobrego domu. Na kaszubskich wsiach zamiast polewania wodą smaga się nogi dziewcząt wierzbowymi gałązkami. Nasze babcie i dziadkowie często kontynuują zwyczaj pokrapiania drugiej osoby toaletową wodą perfumowaną. Dawniej najbardziej popularna była konwaliowa.

Wielkanoc kulinarna

Pamiętacie co zwyczajowo wkłada się do koszyczka ze święconką? W takim razie przypominamy: baranka, pisanki, chleb, sól, białą kiełbasę, chrzan z cukrem i baby wielkanocne. Te ostatnie królują na stołach jako drożdżowe i piaskowe. Najczęściej ozdobione lukrem. Nie można zapomnieć także o tradycyjnym już mazurku.

Główną potrawą wielkanocną są jajka, potem żur. Kiedyś podawany codziennie podczas wielkiego postu, dziś w wersji bogatszej (z białą kiełbasą i jajkiem) króluje na stołach podczas świątecznego obiadu.