Barbakan w Krakowie – Obrońca na emeryturze

Barbakan powstał w latach 1498-1499. Baltazar Behem w swoim Kodeksie zapisał, że kamień węgielny pod budowę położył król polski Jan Olbracht. Zapoczątkował tym samym prace nad najmocniejszym elementem fortyfikacji Krakowa. W owych czasach mieszkańcy mogli już czuć się bezpieczni. Wcześniej groziło im prawdziwe niebezpieczeństwo ze strony wielu wrogów: Tatarów, Włochów i Turków. Barbakan miał uniemożliwić im grabież i niszczenie miasta. Dziś często nazywany jest żartobliwie „Rondlem”. Pamiętać jednak musimy, że jest zabytkiem architektury obronnej, częścią fortyfikacji. Mówi się, że był nie do zdobycia. Jak został wiec rozplanowany i dlaczego powinniśmy dziś docenić jego znaczenie?

Budowla zbudowana została na planie niepełnego koła. Niegdyś otaczała ją fosa oraz  istniało połączenie między nią a Bramą Floriańską. Barbakan miał także część podziemną z furtami, przez które, w razie potrzeby, członkowie załogi mogli opuścić budynek przepływając przez fosę. Najważniejsza była oczywiście grubość ścian – tutaj mierząca około 3 metrów –  przez które nie zdołaliby się przedrzeć wrogowie. Postawiono je z niezwykłą starannością i znajomością sztuki budownictwa obronnego. użyto dwóch materiałów budulcowych. Pod poziomem wody mury wykonane były z kamieni wapiennych, a ponad jej stanem – z wypalanej, czerwonej cegły. Takie ściany stanowiły barierę dla najeźdźcy. Chroniły także przed ogniem artyleryjskim, na który były odporne. Barbakan nie zapewniał jednak tylko obrony biernej. Został wyposażony w około 130 strzelnic, ułożonych na kształt szachownicy. Nikt nie zdołał go zdobyć, dlatego w 1566 roku otrzymał nowe zadanie – miał bronić dostępu do wybudowanego w latach 1565-1566 Arsenału Miejskiego. Znalazło się dla niego miejsce także na szlaku Drogi Królewskiej, którą podążali władcy, a która biegła trasą: Kolegiata św. Floriana, Barbakan, Brama Floriańska, ulica Floriańska, Rynek Główny, ulice Grodzką, Senacką i Kanoniczą wprost na Wawel. Dziś nazywany „Rondlem”, niegdyś nosił zaszczytne miano „Bramy chwały” (Porta Gloriae) Krakowa, gdyż kiedy dany władca przekraczał jego granice, oznaczało to, że przejął władzę nad stolicą Polski.

Budowla nie do zdobycia? Wydaje się niemożliwe, ale jest prawdą. Dzieje Barbakanu były burzliwe, ale czegóż spodziewać się po najważniejszym elemencie fortyfikacji, nieustannie wystawionym na ataki. Zaczęło się już w 1587 roku, kiedy pod mury Krakowa zajechał arcyksiążę Maksymilian Habsburg, pragnący zdobyć polską koronę. Załoga Barbakanu nie zawiodła i dzielnie broniła dostępu do tronu. Trudny czas nastał dopiero w 1655 roku, kiedy podczas trwania potopu szwedzkiego polscy wojownicy musieli skapitulować. Nie można jednak upatrywać w tym wadliwej konstrukcji budowli obronnej. Barbakan wytrzymał siłę najazdu, poddała się załoga, której wyczerpały się pokłady amunicji i żywności. Kolejne ataki krakowska fortyfikacja musiała znieść w 1768 roku podczas walk z wojskami rosyjskimi. Dopiero na początku XIX wieku Barbakan ugiął się pod „ciosem” nieprzyjaciela. Nie „poległ” jednak w bitwie. Likwidacja krakowskich murów miejskich była decyzją dekretu cesarza Franciszka II. Udało się jednak ocalić budowlę wraz z fragmentem murów, a to za sprawą konserwatora, architekta i senatora Rzeczypospolitej Krakowskiej, Feliksa Radwańskiego.  Od tego czasu Barbakan przestaje pełnić funkcje obronne i można powiedzieć, że przechodzi na emeryturę, pozostając jedynie cennym zabytkiem. Udostępniony zwiedzającym budynek jest jednym z oddziałów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Wewnątrz zastaniemy wystawę, która pozwoli nam zapoznać się ze szczegółami historii tego miejsca oraz dziejami krakowskich fortyfikacji.

Barbakan znajduje się przy ulicy Basztowej. W sezonie letnim, od kwietnia do października, zwiedzać można przez cały tydzień w godzinach 10:30-18. W drugi poniedziałek miesiąca oraz w sezonie zimowym od listopada do końca marca oddział jest zamknięty i musimy zadowolić się oglądaniem budynku od zewnątrz. Bilet normalny na wystawę w Barbakanie i mury Obronne kosztuje 8 zł, ulgowy 6 zł, a rodzinny 16 zł. Można go kupić w kasie lub w Centrum Obsługi Zwiedzających, które znajduje się w Sukiennicach przy Rynku. Bilety można zarezerwować on-line za pośrednictwem podanej niżej strony internetowej.