Gwiazdy w Bieszczadach

Najpiękniejsze i najczystsze niebo z milionami gwiazd można zobaczyć tylko w Bieszczadach. Kiedy któregoś roku zapowiadano deszcz meteorytów, byłam akurat w jednej z miejscowości w tym regionie. Przyzwyczajona do szaroburego nieba nad Warszawą, nie wierzyłam, że będzie mi dane obserwować niecodzienne zjawisko. Moim oczom ukazał się jednak jeden z najpiękniejszych widoków: ciemnogranatowe, poprzetykane srebrną nicią gwiazd niebo. Kolor nieba był tak głęboki, że przywoływał myśli o nieskończoności, zapraszał do świata, do którego wejść mogą tylko nieliczni, którzy dostrzegli szczególną moc ciemności.

Parki Gwiezdne lub inaczej parki ciemności są obszarami, które zostały objęte ochroną przed zanieczyszczeniem sztucznym światłem środowiska naturalnego, jakim jest mrok nocy. Brzmi absurdalnie?

Podziwianie bezkresu nieba i tajemniczych, połyskliwych punkcików uniemożliwiają nam zazwyczaj wysokie budynki oraz uliczne latarnie, które mają prowadzić nas przez mrok. Okazuje się jednak, że do zdrowia i szczęścia wszystkim organizmom żyjącym na ziemi potrzebne jest zarówno światło i słońce, jak również noc i ciemność. Wiemy, że do prawidłowego funkcjonowania – m.in. do produkcji niezbędnej witaminy D – potrzebujemy promieni słońca. Zapominamy jednak o nocy, która stanowi drugą stronę naszego 24-godzinnego cyklu, regulującego procesy życiowe. Kieruje nami regularne i nieprzerwane następowanie po sobie dnia i nocy. Rytm synchronizuje i normuje melatonina, która jest hormonem, wytwarzanym jedynie w ciemności. Zaburzenie jej wytwarzania prowadzi m.in. do problemów ze snem, zmęczenia czy bólów głowy. Z powodu braku „czystej” ciemności w środowisku zdominowanym przez cywilizację, cierpią także zwierzęta i rośliny.

Z tego względu na terenie Bieszczad, gdzie niebo jest najczystsze, utworzono Park Gwiezdnego Nieba, który chroni potrzebną do życia ciemność. Jest on powołany do istnienia jako obszar rozszerzający ochronę nocnego nieba w Międzynarodowym Rezerwacie Biosfery „Karpaty Wschodnie w Polsce”. Jego powierzchnia całkowita wynosi 113 846,41 ha i obejmuje Bieszczadzki Park Narodowy, Park Krajobrazowy Doliny Sanu i Ciśmiańsko-Wetliński Park Krajobrazowy. Jest to drugi pod względem wielkości teren chronionego nieba w Europie. Ustępuje miejsca jedynie rezerwatowi gwieździstego nieba Brecon Beacons International Dark sky Reserwe, który powstał w 2013 roku w Wielkiej Brytanii. W połaczeniu z Parkiem Ciemnego Nieba „Połoniny” na Słowacji, tworzą największy w Europie spójny obszar tego typu. jest to także miejsce o najlepszej jakości nieba i najmniejszym zanieczyszczeniu przez sztuczne światło.

Rezerwat ma chronić jedno z ostatnich miejsc w Europie, gdzie wciąż można oglądać piękne, czyste, gwieździste niebo. W Parku Gwiezdnego Nieba „Bieszczady” można bez teleskopu zobaczyć gwiazdy o jasności 7,4 magnitudy. Podczas bezchmurnej nocy, gdy na niebie nie świeci Księżyc, naliczymy ich aż 7 tysięcy.  Na terenie parku często organizowane są pokazy astronomiczne dla mieszkańców i turystów oraz imprezy tematyczne. Zainstalowano również trzy stacje, które cały czas monitorują stan środowiska nocnego. Ideą powstania rezerwatu jest promowanie ekologicznej, „zielonej” turystyki, ochrony nocnej ciemności oraz informowanie społeczeństwa o tym, że warto dbać o obszary ciemności, aby nigdy nie zginęły i aby nad naszymi głowami ciągle świeciło zarówno słońce, jak i gwiazdy. Dla zachowania harmonii życia trzeba czasem stanąć i popatrzeć w górę, gdzie zapisana jest przeszłość i przyszłość. Najlepiej uczynić to w dzikiej, jeszcze nie zniszczonej przez człowieka przestrzeni, jaką są Bieszczady.