Szlak Tatarów na Podlasiu

Kraina nieskażona przemysłem i pełna egzotyki. Bliska, a zarazem daleka. To właśnie Podlasie, jeden z najbardziej atrakcyjnych turystycznie regionów w Polsce. Słynie przede wszystkim z Puszczy Białowieskiej, ostatniego takiego lasu pierwotnego, oraz populacji żubrów. Poza tym wiadomo o nim niewiele. Tymczasem pośród lasów i kniei, w niewielkich wioskach i większych miastach, od wieków propagowana jest kultura tatarska, a także religia muzułmańska. Wydaje się, że w niektórych miejscowościach czas się zatrzymał. Jednak szacuje się, że w naszym kraju pozostało ok. 3 tys. Tatarów. Tym bardziej warto ruszyć na wycieczkę ich śladami!

Pieszy Szlak Tatarski na Podlasiu obejmuje kilkanaście miejscowości, są bardzo zróżnicowane. Wiedzie głównie przez ziemię sokólską, Puszczę Knyszyńską oraz tzw. Pagórki Nadświsłockie. Trasę dzieli się na:

1. Szlak Tatarski Duży (zielony, ok. 54 km): Sokółka, Bohoniki, Malawicze Górne, Krynki, Kruszyniany, Supraśl i Białystok
2. Szlak Tatarski Mały (niebieski, ok. 19 km): Kruszyniany, Józefowo, Królowe Stojło, Waliły Stacja.

Spośród wszystkich punktów szlaku prezentujemy w skrócie te najciekawsze:

Sokółka – tutaj zaczyna się Szlak Duży. W tym 19-tysięcznym mieście z rynkiem i cerkwią św. Aleksandra Newskiego znajduje się Muzeum Ziemi Sokólskiej, które prezentuje zbiory związane z tatarskim osadnictwem, natomiast w parku miejskim umiejscowiono głaz w trzechsetną rocznicę przybycia Tatarów.

Bohoniki – zaledwie 100-osobowa wieś niedaleko granicy z Białorusią. Mieszkańcy, głównie mniejszość tatarska, mają tu swój meczet (jeden z niewielu czynnych w Polsce), a także cmentarz muzułmański, czyli mizar. Ziemie te w 1679 roku miał nadać żołnierzom tatarskim Jan III Sobieski.

Krynki – duża wieś, gdzie tradycja tatarska przenika się z żydowską. Oprócz cerkwi znajdziemy tutaj  synagogi: m.in. chasydów i kaukaską, a także kościół św. Anny. Prawdziwym unikatem jest układ przestrzenny miejscowości w kształcie wieloramiennej gwiazdy.

Kruszyniany – jedna z najbardziej tatarskich enklaw. Podobnie jak Bohoniki ma drewniany meczet z niedużym minaretem i mizar, na bramie którego widnieje charakterystycznych półksiężyc. Kruszyniany znane są także z powodu odbywającego się tu barwnego Festiwalu Kultury i Tradycji Tatarów (na jednej z edycji gościł brytyjski następca tronu, książę Karol). Z kolei w tutejszej tatarskiej jurcie można skosztować orientalnych specjałów, np. kibinów bądź czenaki. Niegdyś  miejscowość tę nazywano żartobliwie „trójniedzielną”, bo w piątki modlili się wyznawcy islamu, w soboty – judaizmu, a w niedziele swoje święto mieli chrześcijanie.

Supraśl – podlaskie uzdrowisko założone – jak głosi legenda – w miejscu, gdzie przybył krzyż puszczony łodzią w Gródku. Największymi atutami tego miasteczka są łagodny, leczniczy mikroklimat oraz bliskość Puszczy Knyszyńskiej, natomiast największy zabytek to unikalny monaster, w którym po latach nieobecności znów modlą się mnisi. Klimat nadaje Supraślowi także nadrzeczne położenie i niska zabudowa, niemniej to, co najbardziej wyjątkowe kryje się w supraskim Muzeum Ikon – zgromadzono tutaj ponad tysiąc ikon, niektóre prezentowane są w specjalnych pieczarach.

Białystok – chociaż w stolicy województwa podlaskiego nie ma ani jednego meczetu czy mizaru, uchodzi za główne miasto polskich Tatarów. Mieszka ich tu zresztą najwięcej. Wędrując tatarskim szlakiem, który właśnie tutaj się kończy, należy odwiedzić Muzeum Historyczne, Muzułmański Dom Modlitwy czy też Tatarski Dom Modlitwy. Mimo że trudno w Białymstoku poczuć klimat orientu, to jednak okazuje się dobrym miejscem, by zaczerpnąć nieco wiedzy na temat tatarskiej kultury i historii na Podlasiu.