Kościół Kamedułów Wniebowzięcia NMP na Bielanach

Fundatorem eremu był Mikołaj Wolski, marszałek wielki koronny, dyplomata i zaufany doradca króla Zygmunta III Wazy. Prace budowlane przy całym założeniu prowadzone były w latach 1605-1630. Kameduli przybyli z eremu Monte Corona koło Perugii w 1605 r. i już w 1609 r. wprowadzili się do swoich domków. pustelniczych. Jednak dominującym elementem eremu jest okazały kościół, zaliczany do najwybitniejszych realizacji sakralnych architektury barokowej w Polsce. Projekt świątyni przywiózł Wolski z Rzymu w 1602 r. a prace przy jej budowie trwały do 1617 r. Wkrótce po ukończeniu budowy zawaliła się fasada kościoła. Obecną fasadę wzniesiono w latach 1618-30 a autorem projektu był Andrea Spezza, włoski architekt działający także w Czechach.

Kościół złożony jest z szerokiej trójprzęsłowej nawy, ujętej z każdej strony przez trzy kaplice i empory na piętrze oraz z oraz z prostokątnego, trójprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą. Od południa na styku nawy i prezbiterium wznosi się kwadratowa wieża zegarowa, nakryta hełmem cebulastym z latarnią. Monumentalna fasada, szeroka na ponad 40 m, ujęta jest w dwie wieże dostawione w narożach korpusu. Jej środkowa część, wysunięta jest nieco do przodu i zwieńczona trójkątnym szczytem z balustradą. Obie kondygnacje o podziałach pilastrowo-ramowych, przedzielone zostały wydatnym gzymsem, który w dolnych partiach wież został zastąpiony trójkątnymi przyczółkami, mającymi odpowiednik w segmentowym przyczółku środkowej części fasady. Portale i wnęki z posągami zaakcentowane są trójkątnymi, półkolistymi i segmentowymi przyczółkami. Wieże kwadratowe, trójkondygnacyjne nakryte baniastymi hełmami z latarniami.

Prezbiterium i nawa nakryte są sklepieniami kolebkowymi na gurtach, przeprutymi u podstawy owalnymi oknami. Ściany wewnątrz podzielone są wielkimi pilastrami jońskimi wspierającymi belkowanie. Kaplice połączone są wąskimi przejściami obramionymi portalami z czarnego marmuru i nakryte są poprzecznymi kolebkami. Wewnątrz kaplice ozdobione są bogatą dekoracją stiukową z 2. i 3. ćw. XVII w. Do najciekawszych należą dwie kaplice wschodnie. Pierwsza z nich św. Benedykta, zwana jest też królewską, ponieważ jej wystrój ufundował król Władysław IV Waza, druga nosi wezwanie św. Romualda. W obu znajdują się obrazy krakowskiego malarza Tomasza Dolabelli.

Na uwagę zasługują też kaplice wieżowe, do których dekorację stiukową wykonał około 1642 r. warsztat Jana Chrzciciela Falconiego. W kaplicach tych znajdują się też późnobarokowe ołtarze wykonane z czarnego marmuru w 3. ćw. XVIII w. przez Franciszka Placidiego z rzeźbami Wojciecha Rojowskiego. Przy końcu nawy znajdują się schody do kaplicy świętych pięciu braci męczenników, z której można przejść do katakumb z grobami zakonników.

Wykorzystano fragment:
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980