Historia Zamku w Melsztynie

Zamek zajmował wydłużony, wąski szczyt wzgórza o urwistym stoku wznoszącym się ponad 40 metrów nad poziomem rzeki. Był to otoczony murem obronnym budynek mieszkalny na planie nieregularnego wieloboku z okrągłą wieżą, cysterną oraz zabudowaniami gospodarczymi. W 1362 roku biskup krakowski Jan Bodzenta erygował zamkową kaplicę świętego Ducha. Na przełomie XIV i XV wieku powstał wielki, gotycki, pięciokondygnacyjny donżon na planie prostokąta o wymiarach 10,5 x 15 metrów, zbudowany z cegły i kamieni. Pełnił on funkcję obronno-mieszkalną o czym świadczą otwory strzelnicze. Stary i nowy zamek otaczał i łączył mur obronny biegnący wzdłuż krawędzi wydłużonego wierzchołka góry. Wjazd prowadził przez wieżę bramną z mostem zwodzonym przerzuconym nad fosą. W XV wieku zamek był ośrodkiem ruchu husyckiego, co skutkowało budową umocnień ziemnych i wzmocnieniem obronności bramy wjazdowej. W 1511 roku Jan Melsztyński sprzedał zamek kasztelanowi wiślickiemu Mikołajowi Jordanowi.

Około 1546 roku Spytek Wawrzyniec Jordan przebudował gotycki zamek na renesansową rezydencję magnacką. Wtedy powstał zachowany do dziś renesansowy mur ze strzelnicami w środkowej części zamku. W XVII wieku zamek odparł atak Szwedów. W XVII–XVIII wieku przez koligacje rodzinne rezydencja przeszła w ręce Tarłów i Lanckorońskich, i w niezmienionym stanie dotrwała do końca XVIII wieku. W 1771 roku zniszczyli ją konfederaci barscy, następnie spaliły wojska rosyjskie i od tamtej pory zamek pozostawał w ruinie. W latach 1789–1796 z jego rozbiórki pozyskiwano materiał budowlany. W 1846 roku zawalił się gotycki donżon, a w latach 1879–1885, dzięki staraniom Karola Lanckorońskiego, pozostałości zabezpieczono, a na dziedzińcu zamkowym powstało schronisko turystyczne. W 1886 roku zamek przestał być własnością Lanckorońskich.